قرار منع تعقیب به چه معناست؟
وقتی از کسی شکایتی می کنید و یا متهم به جرمی شده و در جایگاه متهم قرار می گیرید قرارهای مختلفی ممکن است در مورد پرونده شما صادر شود که برخی از این قرارها نهایی و برخی نهایی نیستند. قرارهای نهایی چند دسته اند و یکی از این قرارهای نهایی قرار منع تعقیب است که یک قرار ماهوی است و به ممکن است به دلایل مختلفی صادر می شود.
قرار منع تعقیب یک قرار نهایی است که در دادسرا صادر و دلیل آن جرم نبودن عمل ارتکابی یا عدم کفایت ادله و عدم انتساب اتهام به متهم می باشد. همچنان که در دادرسی مدنی نیز دو نوع قرار داریم: قرار شکلی و ماهوی؛ برخی قرارهای دادسرا نیز شکلی(برای مثال ارجاع به کارشناس) و برخی ماهوی(مثلا قرار جلب به دادرسی یا منع تعقیب ) هستند. طبق ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری؛ بازپرس در صورت جرم بودن عمل ارتکابی و وجود ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، قرار جلب به دادرسی و در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، قرار منع تعقیب صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال میکند. دادستان باید ظرف سه روز از تاریخ وصول، پرونده تحقیقات را ملاحظه و نظر خود را به طور کتبی اعلام کند و پرونده را نزد بازپرس برگرداند. چنانچه مورد از موارد موقوفی تعقیب باشد، قرار موقوفی تعقیب صادر و وفق مقررات فوق اقدام میشود.
قرار منع تعقیب
قرار منع تعقیب، از جمله قرارهای ماهوی است و در موارد ذیل صادر می شود:
جرم نبودن عمل ارتکابی یا حقوقی بودن آن: ممکن است شخص مرتکب عملی شده باشد که پرونده ای در این باره برای او تشکیل شده و به دادسرا یا دادگاه فرستاده شود اما قاضی ملاحظه می کند که عمل وی قانوناً جرم نیست بلکه ممکن است درحد یک تخلف انضباطی و یا حتی در مواردی ممکن است خسارتی هم وارد شده باشد اما عمل مجرمانه نباشد یعنی موضوع حقوقی و ناشی از قرارداد باشد مثلاً دو نفر باهم قراردادی بسته اند که یکی کاری را برای دیگری انجام دهد و شخص متعهد به تعهدش عمل نکرده باشد بعد متعهدله برای این که موضوع سریعتر رسیدگی شود از متعهد به عنوان خیانت در امانت یا کلاهبرداری شکایت کند حال آنکه تخلف از تعهد شده است و موضوع جنبه کیفری ندارد در این صورت قاضی قرار منع پیگرد صادر می کند.
هرگاه به علت جرم نبودن عمل ارتکابی قرار منع تعقیب صادر و به هر دلیلی قطعی شود نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد مگر پس از کشف دلیل جدید که در این صورت با نظر دادستان برای یک بار با اجازه دادگاه صالح برای رسیدگی به اتهام تعقیب کرد. درصورتی که دادگاه تعقیب را تجویز کند بازپرس مطابق مقررات رسیدگی می کند.
عدم کفایت دلیل : این درحالی است که عمل مجرمانه است ولی شاکی یا ضابط دادگستری نتوانسته اند دلایل کافی ارائه دهند و هیچ سند و دلیلی هم برای اثبات جرم وجود ندارد. دراین صورت قاضی باید قرار منع پیگرد صادر نماید.
عدم انتساب اتهام به متهم: در این حالت عمل مجرمانه است و دلایل هم وجود دارد. لیکن بعداً در تحقیقات معلوم می شود که ارتکاب جرم از ناحیه متهم معرفی شده نبوده است، یااینکه به دلایل قانونی(علل موجهه جرم) یا (عوامل رافع مسئولیت کیفری) مانند دفاع مشروع، امر آمر قانونی، صغرسن و غیره متهم قابل تعقیب نبوده یا فاقد مسئولیت کیفری باشد در این موارد نیز قرار منع پیگرد صادر می شود البته در موارد اول پرونده مفتوح می ماند تا متهم اصلی شناسایی و دستگیر گردد.
اگر سوالی در زمینه منع تعقیب دارید می توانید سوال خود را از وکیل بپرسید:
سامان عسکری – وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی در بندرعباس
اقدامات بازپرس بعد از صدور قرار منع تعقیب
بازپرس در صورت صدور قرار منع تعقیب، پرونده را فوری نزد دادستان ارسال میکند. دادستان باید ظرف سه روز از تاریخ وصول، پرونده تحقیقات را ملاحظه و نظر خود را به طور کتبی اعلام کند و پرونده را نزد بازپرس برگرداند. چنانچه دادستان تحقیقات بازپرس را کامل نداند، صرفاً مواردی را که برای کشف حقیقت لازم است به تفصیل و بدون هرگونه ابهام در پرونده درج می کند و تکمیل آن را میخواهد. در این صورت، بازپرس مکلف به انجام این تحقیقات است.طبق ماده۲۶۷ قانون آیین دادرسی کیفری؛ در صورت موافقت دادستان با قرار بازپرس، در خصوص عدم صلاحیت، پرونده به مرجع صالح ارسال میشود و در موارد موقوفی یا منع تعقیب، بازپرس مراتب را به طرفین ابلاغ می کند. در این صورت، قرار تأمین و قرار نظارت قضائی ملغی می گردد و چنانچه متهم بازداشت باشد، بلافاصله آزاد میشود. قاضی مربوط مکلف است از قرار تأمین مأخوذه رفع اثر نماید.
آیا قرار منع تعقیب قابل اعتراض است؟
طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی؛ علاوه بر موارد مقرر در این قانون، قرارهای بازپرس در موارد زیر قابل اعتراض است:
الف) قرار منع و موقوفی تعقیب و اناطه به تقاضای شاکی؛
ب) قرار بازداشت موقت، ابقاء و تشدید تأمین به تقاضای متهم؛
پ) قرار تأمین خواسته به تقاضای متهم.
بنابراین قرار منع تعقیب به تقاضای شاکی قابل اعتراض است. طبق ماده ۲۷۴همان قانون، دادگاه در صورتی که اعتراض شاکی به قرار منع یا موقوفی تعقیب را موجه بداند، آن را نقض و قرار جلب به دادرسی صادر میکند. در مواردی که به نظر دادگاه، تحقیقات دادسرا کامل نباشد، بدون نقض قرار میتواند تکمیل تحقیقات را از دادسرا بخواهد یا خود اقدام به تکمیل تحقیقات کند. موارد نقص تحقیق باید به تفصیل و بدون هرگونه ابهام در تصمیم دادگاه قید شود. در صورت نقض قرار اناطه توسط دادگاه، بازپرس تحقیقات خود را ادامه میدهد.
نمونه قرار منع تعقیب
در خصوص اتهام آقای/ خانم …… فرزند ….. دایر بر…….. نظر به اینکه عمل انتسابی جرم نبوده یا فاقد وصف کیفری و واجد وصف حقوقی است یا با لحاظ فقد دلیل یا عدم کفایت دلیل بدینوسیله قرار منع تعقیب متهم مذکور صادر و اعلام می گردد.
بازپرس/ دادیار شعبه…………. دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان……..
دفتر: درصورت موافقت دادستان قرار صادره به شاکی ابلاغ تا درصورت عدم اعتراض در مهلت قانونی، پرونده از آمار کسر و بایگانی شود. درصورت اعتراض شاکی پرونده جهت رسیدگی به دادگاه عمومی صالحه ارسال گردد.
تاریخ:
امضا: